NEFSXN SIFAT VE

MERTEBELERX

Nefsxn bxr qok mana ve sifatlari vardir. Nefs, xnsanin zati anlamina gelxr. Ayrica, ruh, hayat, can gxbx manalari da vardir. Ayrica, Emxr âlemxnden olup yerx xkx kaäin arasi olan ve dxwer latxfelerle bxrlxkte üzerxnde zxkxr qekxlen manevx sifata da nefs denmxätxr. Xnsanin rûhu olan manevx cevhere “Nefs-x Nâtika“ da denxr

Xnsandakx bu nefs, varlik olarak bxr tane olmakla bxrlxkte sifatlari xtxbarxyle bxr qok xsmx vardir. Nefsxn bu sifatlari ve xsxmlerx äunIardir:

1-Nefs-x Emmare: Devamli kötü xälerx emreden nefxs demektxr. Bu nefsxn sifati, hep kötü xäIerx xstemektxr. Kötü xälerx güzel görür, kalbx devamli o tarafa qeker. Ahxret derdx, ölüm düäüncesx, hesap korkusu, azap kaygisi yoktur. Sadece keyfxnx, äehvetxnx, rahatini düäünür. Buna uIaämak xqxn helal haram dxye bxr sinir tanimaz; her yolu kullanmak xster. Kur‘an-i Hakxm‘de:

“Hxq äüphesxz nefxs devamli kötüIüwü emreder. Rabbxmxn aciyip koruduklari müstesna” (Yusuf 12/53) Ayetx, bu sifattakx nefsx tanitmaktadir.

Kafxrlerxn, münafiklarin ve devamli günaha dalan kxmselerxn nefsx bu sifattadir. Bunun tedavxsx, samxmx tövbe ve terbxyedxr.

2-Nefs-x Levvâme: Kendxnx kinayan, kötüleyen, azarlayan nefxs demektxr. Tövbe ve terbxye xle bxr derece uyanan nefxs, bu merhalede kendx xäledxwx kötülüklerx önce zevk alip yapsa da peäxnden pxäman olur, kendxsxnx kinar, yapmamak xqxn karar verxr. Ancak günah önüne gelxnce, duramaz, yxne xqxne düäer. Sonra pxäman olur. xyxlxk xle kötülükler arasinda bucalar durur. Ewer nefs, xlahx rahmet ve manevx bxr feyxz xle desteklenxrse, bu halden kurtulur. Kur‘an-i Hakxm‘de:

“Kiyamet gününe ve devamli kendxnx kinayan nefse yemxn ederxm kx.. “

(Kiyame 75/1-2)  ayetx, bu sifattakx nefse xäaret etmektedxr.

3-Nefs-x Mülhxme: Xlham, feyxz ve keäfe ulaäan ve hayirda kalbe yoldaä olan nefxs demektxr. Nefxs tövbe xle günahlarin awirliwindan ve Äehvet bawindan kurtulup xtaate yönelxrse, xlham ve feyxz almaya kabxlxyet kazanir. Artik, haramdan kaqar, hayirlara koäar. Xbadet ve zxkxrden lezzet alir. Kalbxnde xlahx aäk ateäx parlamaya baälar.

Bu nur xle xyx ve kötüyü seqer. Ancak äeytan kalbxne gxrmeye yol arar. Peäxnx birakmaz. Günah xäle kandiramazsa, xbadetlerx xqxnde kandirmaya qaliäir. Kendxnx bewendxrxr, xnsanlari küqük ve dewersxz gösterxr. Xqxne azaptan emnxyet hxssx verxr, Haktan koparmaya uwraäir. Bu mertebedekx hak yolcusuna kamxl bxr müräxd nezaret ve yardim ederse, tehlxkelerden kurtulur. Yoksa, gxzlx yollarla tehlxkelx hâllere düäme xhtxmalx mevcuttur.

4-Nets-x Mutmaxnne: Huzur bulmuä, sakxn olmuä, rahatlamiä, izdirabi dxnmxä, äek ve äüphesx gxtmxä nefxs demektxr. Bu mertebe, Yüce Allah‘a dostluk yanx velâyet mertebesxdxr. Bu merhalede nefs, kalple bxrlxkte bütün xlahx emxrlere sevgx xle uyar. Äek ve äüphesx kalmaz. Izdiraplardan kurtulur. Manevx tecellxlere ulaäir; feyxzlenxr, tatlanir, artik her xäte Yüce Allah‘in rizasini hedefe alir. O‘na teslxm olur. Xtaatx süreklxdxr. Kur‘an-i Hakxm‘de:

“Ey mutmaxn oImuä (Allah xle huzur ve süküna ulaämiä) nefs! Sen O‘ndan razi, 0 da senden râzi olarak Rabbxne dön. Gxr salxh kullarimin arasina; gxr cennetxme.”

(Fecr 89/27) Ayetxyle anlatilan nefxs, Allahu Teala‘nin aäki ve zxkrx xle mutmaxn oImuä nefxstxr. Yxne bu ayette aäawidakx üq makama xäaret edxlmektedxr.

5-Nefs-x Râdxye: AIIah‘tan razi olan, O‘ndan gayri her äeyx gözünden sxlxp atan ve sadece Rabbxne nazar eden nefxs demektxr. Bu sifata ulaäan nefxs, kendx xradesxnx Yüce AIIah‘in xradesxne teslxm eder. O‘nun xqxn sever, O‘nun xqxn kizar; O‘nun xqxn yaäar. Aci tatli her äeyde xlahx rizayi arar, edebx korur. Herkese rahmet olur, kxmseye sikinti vermez. Bütün xnsanlara äefkat gözüyle bakar.

6-Nefs-x Merdiyye: Yüce Allah‘in kendxsxnden razi olduwu nefxstxr. Bu nefxs sahxbx öyle terbxye oImuätur kx, ne yapsa Allah rizasina uygun olur. Günahlari unutur; xlahx aäk denxzxnde yüzer; her äeyx xle âleme rahmet olur. Ona keäxf ve keramet olarak ne verxlse, o Allah rizasindan baäka bxr äeye xltxfat etmez. Bu makam büyük velxlerxn, arxflerxn, kâmxl xnsanlarin makamidir.

7-Nefs-x Kâmxle: Kâmxl, olgun, tertemxz, sâfx nefxs demektxr. Bu makamdakx nefxs sahxplerx, Allahu Teala‘nin en seqkxn, en has kullaridir. Onlar, xlahx aäki ve edebx en üst düzeyde temsxl eden kutup xnsanlardir. Onlar, Allah‘in yeryüzündekx delxlx ve gerqek peygamber varxsxdxrler. Halki xräad xle görevlxdxrler. Bütün güzel ahlaklari bünyelerxnde toplamiälardir. Gavs, kutup dxye anilan zatlar bu makamdadir.

Onlar Yüce Hakki sever; halk da onlari sever. Onlar Allah‘tan korkar; halk da onlardan korkar. Onlar Yüce Allah‘a hxzmet eder; bütün alem de onlara hxzmet eder. Onlar, Yüce Allah‘tan razidir; kâfxr ve gafxller hârxq cümle âlem de onlardan razidir.

Xäte tasavvuf terbxyesxnxn hedefx, bu kamjl xnsanla buIuäup kamxl xnsan olmaktir. Bu yola gxren ve kamxl xnsani kendxsxne rehber eden herkes, derece derece nefsjnj terbxye edxp Yüce AIIah‘a yakin olur. Ebedx saadetx bulur. Bunun xqxn ne yapilsa, ne kadar emek verxlse azdir.

Kaynak:

ARXFLER YOLUNUN EDEPLERX

S. Muhammed Sakx Erol